Normy rozwojowe dziecka

Fazy rozwoju dziecka dotyczą kilku obszarów – są to m.in.: emocje, mowa, rozwój ruchowy czy umiejętności poznawcze i społeczne. Są to uśrednione wartości dla danej populacji, które wskazują, co powinno umieć dziecko w określonym wieku oraz jakie zachowania są dla niego typowe. Zarówno przyspieszenie występowania pewnych cech i zachowań, jak i ich opóźnienie w czasie – może, ale nie musi, być dla rodzica sygnałem, że warto skontaktować się z psychologiem lub pedagogiem dziecięcym.

Dziecko 3-letnie: mały człowiek, wielka fantazja

Trzylatki zazwyczaj znają już swoją pozycję w społeczeństwie i rodzinie: wiedzą, że są dzieckiem swoich rodziców i odczuwają z nimi szczególnie bliską więź. Wciąż są bardzo ciekawe świata i chętnie eksplorują pola, które dotąd były nieznane. Często wystawiają w ten sposób rodzicielską konsekwencję na próbę. Zaczynają pojawiać się polecenia i rozkazy – zarówno wobec rodziców, jak i dzieci w piaskownicy. To czas szczególnie intensywnego skoku emocjonalnego, który ma bardzo duże znaczenie dla dalszych etapów życia. Właśnie w tym wieku dziecko jest bardzo podatne na socjalizację – choć najważniejsza jest w tym czasie rodzina, potrzeba bliskiej relacji z kimś innym może spowodować pojawieniem się w życiu malca tzw. wyimaginowanego przyjaciela. Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko mówi samo do siebie lub przedstawia Ci jakąś niewidzialną postać, nie martw się – to normalne zachowanie dla dziecka w tym wieku. Mówiąc do siebie, dziecko przetwarza informacje o świecie: uczy się i rozwija.

Bujna fantazja trzyletniego dziecka to również próba cierpliwości dla rodziców. Maluch w tym wieku ma tak bogatą wyobraźnię, że nie jest w stanie rozgraniczyć prawdy od fikcji. Drobne kłamstwa lub konfabulacje w tym okresie nie są niczym nietypowym. Warto wykorzystać ten okres na to, aby uczyć dziecko, czym jest prawdomówność, uczciwość i szczerość, zamiast karać je za mijanie się z prawdą.

Dziecko 5-letnie: żywe srebro

Pięciolatek wciąż żywo interesuje się otoczeniem, ale bardziej niż dotychczas jest nastawiony na konkrety. Jego ciekawość poznawcza przejawia się tym, że w ekspresowym tempie uczy się nowych rzeczy i jest bardzo dociekliwe – jako rodzic lub opiekun uzbrój się w cierpliwość i nie bagatelizuj ciągłych pytań: a po co, a kiedy, a dlaczego? Udzielaj możliwie precyzyjnych odpowiedzi, nie unikaj trudnych tematów i nie odsyłaj dziecka z kwitkiem, kiedy próbuje się czegoś dowiedzieć.

Skok rozwojowy między 3 a 5 rokiem życia dziecka zauważysz zwłaszcza w kontekście jego rozwoju motorycznego. Pięciolatek jest niezwykle aktywny i sprawny fizycznie oraz manualnie, a także towarzyski i skory do ws półpracy. To dobry czas na wszelkie aktywności fizyczne (zajęcia sportowe, gry zespołowe, proste układy taneczne) oraz prace zręcznościowe, wymagające precyzji (masa solna, wycinanie, wyklejanie, rysowanie). Prawidłowy rozwój psychiczny pięciolatka zakłada, że dziecko w tym wieku jest bardziej spokojne i ostrożne: uznaje odmienne zdanie rówieśników lub członków rodziny, nie walczy o swoje zdanie tak zaciekle jak dotychczas – otwiera się na drugiego człowieka i uczy się z nim empatyzować, potrafi rozróżnić dobro od zła i zauważa je w świecie i otoczeniu. To sprawia, że naturalnym dla tego okresu jest możliwość pojawienia się złych snów – kiedy wystąpią, należy otoczyć dziecko wsparciem i nie bagatelizować jego lęków.

Dziecko 7-letnie: spokój i wycofanie

7 lat to wiek, w którym dziecko staje się bardziej spokojne i wycofane. Przez kilka ostatnich lat zaspokoiło swoją podstawową potrzebę zdobywania wiedzy o świecie, dlatego teraz z przyjemnością odbywa podróż wgłąb siebie. Zauważysz, że coraz więcej czasu poświęca przesiadując w swoim pokoju, zaczyna wycofywać się z życia rodzinnego i mieć „swoje sprawy”. Zmienność nastrojów to kolejna cecha charakterystyczna dla siedmiolatka, która może okazać się dla rodziców trudną lekcją stąpania po cienkiej linie: kiedy nie okażesz dziecku atencji, może ono uznać, że nie jest dla Ciebie ważne. To właśnie w tym czasie rodzic może ze wzmożoną częstotliwością słyszeć z ust dziecka trudne słowa tj. „już mnie nie kochasz”, „pewnie jestem adoptowany” lub „przestałem być dla Ciebie ważny”, a kiedy zostanie otoczone większą atencją – dziecko może mówić „ciągle się mnie czepiasz”.

Cechy siedmiolatka:

• upór, dążenie do wyznaczonego celu,
• źle znosi porażki,
• wytrwałość,
• nie chce popełniać błędów,
• zamartwia się na zapas,
• podatny na obniżanie nastroju,
• gwałtownie reaguje, obraża się,
• interesuje go opinia innych ludzi,
• lubi mieć swoje tajemnice.

Ważnym momentem w życiu siedmiolatka jest też pójście do szkoły. O tym, jak przygotować siebie i swoją pociechę na ten etap, możesz przeczytać tutaj.

Dziecko 10-letnie: dobry towarzysz

Ten etap to czas, w którym po raz pierwszy znacząco odwraca się rola rodziców: dotychczas to mama była w centrum świata dziecka, a teraz to tata wychodzi z cienia i staje się oczkiem w jego głowie. To on staje się autorytetem i głosem mądrości rodziny. Dziecko odnajduje prawdziwą frajdę w towarzyszeniu tacie w różnych czynnościach i obserwowaniu go przy pracy, a także w relacjach z otoczeniem. Dziesięciolatki są zazwyczaj bardzo towarzyskie: lgną do ludzi, lubią ich poznawać i z nimi przebywać – przez doświadczenie uczą się budowania relacji. Często są bardzo ufne i mają pozytywne nastawienie do otaczającego je świata. Lubią spędzać czas z rówieśnikami, nawiązują przyjaźnie, zakładają grupy towarzyskie. Ten etap rozwoju dziecka przebiega gładko i w miłej atmosferze – dziecko zna już granice, dlatego nie próbuje ich definiować i przekraczać, wie kim jest, zna wiele swoich preferencji, wie co mu się podoba, a co nie i umie z tej wiedzy korzystać. Inną cechą, która – obok towarzyskości i pogody ducha – dominuje w życiu dziesięciolatka, jest samodzielność. Przejawia się ona na wielu płaszczyznach, np. jako chęć posiadania wpływu na otoczenie (personalizacja własnej przestrzeni, urządzanie i ozdabianie swojego pokoju).

O tyle, o ile w relacjach rodzinnych i towarzyskich ten czas jest bardzo przyjemny, o tyle na płaszczyźnie szkolnej może dochodzić do pewnych zaniedbań lub konfliktów. Ma to silny związek z kształtującymi się w grupie klasowej regułami i ustalaniem hierarchii. Podobnie sytuacja może wyglądać, jeśli Twój dziesięciolatek ma rodzeństwo. Ten luz i optymizm, które cechują 10-latków, nie powinien zmylić rodziców i uśpić ich czujności – to chwila wytchnienia dla dziecka i rodziców, przed trudnym okresem dojrzewania, w które dziecko wejdzie za rok lub dwa.

Każde dziecko jest inne

Nigdy nie trać indywidualnego podejścia do swojego dziecka. To, że dziecko koleżanki rozwija się inaczej niż Twoje, jeszcze nic nie oznacza. Wskazane powyżej zachowania są typowe dla dzieci w określonym wieku, ale nie oznacza to, że wystąpią w katalogu zachowań Twojego dziecka – albo, że wystąpią w tych konkretnych przedziałach czasowych. Pamiętaj o tym, że każde dziecko rodzi się z zupełnie innymi cechami tj. temperament, budowa ciała, naturalne predyspozycje. Najlepsze, co możesz zrobić dla swojego dziecka, to obserwowanie go i wspieranie jego rozwoju – w tempie, jakie jest dla niego właściwe. Jeśli coś Cię zaniepokoi – skontaktuj się z psychologiem lub pedagogiem dziecięcym, aby zaczerpnąć fachowej porady.

To prawda – każde dziecko jest inne. Jednak pomimo indywidualnego toku rozwoju, każde dziecko przechodzi przez podobne etapy. Istnieje wiele cech wspólnych, charakterystycznych dla różnego wieku. Warto je poznać, aby móc lepiej zrozumieć swoje dziecko i wspierać jego prawidłowy rozwój.